Mỗi lần lên thăm, lại được vợ chồng bạn đãi một món ăn khác nhau, nhưng thú thật đã hơn một lần tôi không thể ăn được đặc sản vùng cao nên cái tên tà lục tà lào nói theo tiếng bản địa cũng khiến tôi thấy thiếu tự tin. Biết tôi còn phân vân, bạn giải thích thêm, món cháo này cần nhiều nguyên liệu nên mới có cái tên lạ vậy, nhưng toàn những rau quả quen nên dễ ăn.
Nguyên liệu nấu cháo tà lục tà lào
Để cháo có độ sánh, ngoài gạo người bản còn dùng thêm sắn; cá suối một nắng hoặc gác bếp là nguyên liệu chính tạo đặc trưng riêng cho món ăn vùng, miền; thịt ba chỉ cần có để tăng vị ngọt; củ kiệu, măng (khô hoặc tươi đều được) để khử mùi tanh của cá; còn lại thì tùy vào sở thích, lòng mến khách người chế biến tăng giảm các loại nguyên liệu, như: nấm, môn, đọt bí, đọt bầu, quả bí đỏ, bí xanh...
Trong lúc anh Chinh đi chợ, Ngoan lấy cá dự trữ sẵn ra cùng tôi sơ chế. Bạn cho biết, thực ra thì cá gì cũng được miễn là cá suối, nhưng người dân A Lưới thường trữ cá xanh để nấu món ăn này nên hôm nào ra chợ thấy cá xanh nhiều là bạn mua về, trời nắng to mới phơi còn đa số là sấy trên giàn bếp. Không khó để tách phần xương cá, lấy phần thịt um thấm trước với những gia vị có sẵn trong nhà bếp. Vừa nấu cháo, anh Chinh giải thích, môn thì phải chọn đúng môn mùng, gạo nấu cháo phải là gạo ra dư của A Lưới thì mới tạo được đặc trưng riêng. Các loại nguyên liệu khác có càng nhiều càng đậm đà, nên khách càng quý chủ nhà càng phải tìm nhiều nguyên liệu cho nồi cháo.
Tôi hỏi nhỏ bạn: “Chồng bà là người dân tộc Tà Ôi, tôi mới được thưởng thức món này. Vậy người khác lên đây thì làm sao để được ăn món cháo tà lục tà lào?”. Ngoan trả lời rất nhanh: “Muốn ăn phải đặt trước, nếu chủ nhà hàng là người Kinh thì phải mời đầu bếp người vùng bản ra chế biến!”.
Câu chuyện kết thúc cũng là lúc món cháo hoàn thiện. Nói là cháo, nhưng vì nấu đặc sánh nên không dùng tô hay bát, anh Chinh vừa múc cháo vào những chiếc mẹt bên trên lót lá chuối đã hơ sẵn để có độ dai, tránh bị rách khi ăn, anh vừa giải thích: “Phong tục ngàn đời rồi, bày cháo theo cách này mới thể hiện đúng món ăn của vùng miền”.
Món cháo tà lục tà lào hôm đó vợ chồng bạn đãi tôi có khá nhiều nguyên liệu. Gạo vừa sôi thì cho sắn, cá và thịt ba chỉ vào ninh kỹ nên tất cả hòa quyện, thêm bí đỏ tạo thành màu vàng nhạt rất bắt mắt. Anh Chinh lại cố ý trang trí đẹp mắt như để tạo thêm sự hấp dẫn nên cảm giác lo lắng như lần đầu ăn cà lèng không còn nữa. Thế rồi, tôi cũng không khỏi trầm trồ sau khi đã đưa vài thìa cháo vào miệng và ngậm khá lâu để cảm nhận được hương vị của món ăn.
Tất cả những nguyên liệu tôi được chứng kiến rất quen thuộc, dễ mua thế mà người đàn ông người Tà Ôi này vẫn chế biến ra được hương vị độc đáo cho món cháo tà lục tà lào. Mùi tanh được khử hoàn toàn nên mùi thơm của cá nướng vẫn tạo được nét chủ đạo; vị ngọt của cá, thịt ba chỉ thấm đậm vào các nguyên liệu khác: gạo ra dư, sắn, các loại rau thì tạo nên vị ngọt bùi hòa cùng vị đắng nhẹ của măng, kiệu khiến người thưởng thức càng ăn càng ghiền.
Trên đường về nhà hôm đó, món ăn vùng cao cứ theo tôi suốt chặng đường. Thu hút tôi không phải sự hấp dẫn của hương vị lạ mà còn là tình cảm nồng ấm thể hiện lòng mến khách của vợ chồng bạn.
Bài, ảnh: HƯƠNG LAN